PENGENALAN
Malaysia mempunyai pelbagai jenis kain dan pakaian tradisional yang berbagai bentuk dan warna. Dari tengkolok bulu burung dan baju kulit kayu hinggalah kain songket diraja yang antik. Pada zaman dahulupenduduk ribumi memakai pakaian yamg diperbuat daripada kulit kayu dan hiasan manik. Dengan ketibaan tamadun lama kain tenunan dan batik melayu oleh orang kenamaan dan kerabat diraja. Tidak ketinggalan pula, pakaian dari pedagang asing seperti sutera cina, pelikat dan jubah arab telah diperkenalkan di negara ini. Kini pakaian tradisional seperti kebaya Melayu, sari India, cheongsam Cina masih digunakan dengan meluas di Malaysia.
Budaya pemakaian tradisional semakin dilupakan. Oleh itu, memakai pakaian tradisional seharusnya dikekalkan supaya tidak lapuk dek hujan, tidak lekang dek panas. Jika dilihat, kebanyakkan remaja Melayu di zaman era globalisasi ini lebih menyukai pakaian ala-ala barat. Mereka tidak sedar dengan perbuatan yang sebegitu sebenarnya sedikit sebanyak menghakis budaya dan tradisi pemakaian pakaian tradisional sesebuah kaum sendiri. Dalam erti kata lain, berbanggalah dengan pakaian tradisional kita sendiri kerana itu dapat melambangkan identiti sesebuah masyarakat itu sendiri.
Asal Usul Pakaian Tradisional Melayu
Siapakah yang mula-mula membuat Baju Kurung? Asal usul pakaian tradisional melayu sebelum kurun ke-20 ialah Baju Kurung. Baju kurung merupakan Baju tradisional Melayu yang bolehlah ditafsirkan sebagai baju longgar atau tertutup. Ini bersesuaian dengan konsep islam yang mengkehendaki Wanita menutup aurat mereka. Baju Kurung adalah baju yang selesa dan longgar, labuh atau panjang. Pakaian ini juga adalah pakaian rasmi Di Malaysia dan juga di Brunei.
Suatu masa dahulu, pakaian orang Melayu seharian hanyalah gaun sederhana kerana ketika itu kain sangat mahal dan agak sukar didapati. Kebanyakan orang hanya menutup pakaian di bawah tubuh. Lelaki hanya bercelana panjang dan perempuan biasanya hanya berkemban sehingga ke paras dada. Jika anda ada melihat Filem Melayu lama, Sultan biasanya menghadiahkan Sepersalinan Pakaian kepada hulubalang yang berjasa dengannya. Namun, kedatangan pedagang yang berhenti rehat di perairan sekitar Selat Melaka pada ketika itu membantu kepada perubahan Fesyen di tanah Melayu. Pedagang tidak hanya membawa barangan mereka ke Tanah Melayu, malahan fesyen yang pelbagai. Pada ketika itu, pedagang dari China, India, Timur Tengah (Arab) dan negara-negara Eropah berkumpul di Tanah Melayu untuk melakukan aktiviti jualbeli dan sistem barter. Mereka membawa bersama mereka barang-barang dan juga cara berpakaian mereka yang unik kepada orang Melayu. Pelbagai jenis kain mudah didapati pada ketika itu.
Ketika Empayar Melaka sedang pada puncaknya pada abad ke-15, dengan Islam sebagai agama utama, Pakaian tradisional Melayu, Baju Melayu mula direka. Ini jelas dinaytakan di dalam buku "Sejarah Melayu" atau "Sulalatus Salatin". Baju Kurung ketika itu merujuk kepada baju yang digunapakai oleh lelaki dan perempuan melayu. Baju kurung ini berkeadaan ketat dan singkat. Tun Hassan menjadi pelopor apabila
beliau mengubahsuai bentuk baju kurung asal kepada bentuk baju melayu yang dipakai kini. Pada ketika itu, telah wujud protokol untuk berbaju kurung ketika mengadap Sultan.
Ada juga yang mengatakan baju kurung mula popular di akhir abad ke-19 oleh Sultan Abu Bakar dari Johor. Ianya dikatakan direka oleh HRH Sultan Abu Bakar pada tahun 1866. Beliau memperkenalkan Baju Kurung Teluk Belanga sempena ibu negeri Johor dahulu di Teluk Belanga (sekarang ini di Singapura) sebelum ibu negeri Johor bertukar kepada Johor Bahru. Pada ketika itu, nama Baju kurung Teluk Belanga adalah untuk lelaki dan wanita. Apabila tanah melayu semakin berkembang pesat, Nama "Baju Melayu" digunapakai untuk baju kurung yang digunakan oleh lelaki dan nama baju kurung kekal digunakan oleh wanita.
Simbolik pakaian tradisional kaum Melayu
Baju Kurung ialah baju pakaian tradisional untuk wanita Melayu. Baju Kurung terbahagi kepada dua iaitu Baju Kurung Lelaki dan Baju Kurung Perempuan. Baju Kurung Lelaki juga dikenali sebagai Baju Melayu. Ia juga menjadi pakaian rasmi untuk negara Malaysia dan Brunei. Baju Melayu juga boleh didapati di Indonesia, Singapura dan Thailand. Terdapat dua jenis Baju Melayu iaitu Baju Kurung Teluk Belanga dan Baju Kurung Cekak Musang.
Baju ini sesuai dipakai oleh semua golongan masyarakat tidak kira usia. Baju Kurung juga digunakan untuk menghadiri majlis perkahwinan, majlis rasmi dan majlis agama. Selain itu, mereka juga akan memakai baju ini apabila menghadiri kenduri-kendara ataupun menunaikan solat Jumaat. Kewajiban baju ini adalah pada hari Raya.Pemakai baju melayu akan kelihatan lebih berseri apabila ia mengenakan bersama samping dan songket.
Pada acara-acara biasa seperti kenduri-kendara ataupun sembahyang Jumaat, ia dipakai bersama kain pelekat ataupun kain tenun sutera. Baju Kurung Cekak Musang merupakan adat Negeri Sembilan dari songket jalur berdiri. Pakaian ini diperlengkap dengan samping bunga penuh dan tengkolok ikatan Dendam Tak Sudah. Manakala, Baju Kurung Teluk Belanga dilengkapi dengan tenunan sutera dan songket sarat ikatan pembesar.
Di Malaysia, secara amnya seluruh wanita melayu memakai baju kurung sebagai baju tradisi. Hal ini dapat dilihat apabila baju kurung menjadi pakaian rasmi di sekolah rendah dan sekolah menengah. Tetapi reka bentuk baju tersebut berbeza bagi setiap negeri. Selaras dengan peredaran zaman, kini pelbagai busana rekaan moden telah muncul dan diterima oleh masyarakat melayu zaman sekarang. Sunguhpun pada umumnya kita telah menerima pengaruh moden dalam pakaian harian, namun baju kurung telah menjadi pilihan kaum wanita untuk digayakan.
Bezanya rekaan baju kurung sekarang lebih kontemparoritetapi masih mengekalkan ciri-ciri keasliannya. Selain itu, terdapat perubahan pada potongan dan bentuknya. Untuk menghasilkan rekaan yang berkualiti, kreatif dan lebih moden, baju kurung tersebut boleh dihiasi dengan manik, labuci ataupun sulaman dan kerawang. Materials untuk menghasilkan baju kurung juga turut berubah. Kini terdapat pelbagai pilihan materials antaranya satin, organza, chiffon, sutera, batik dan banyak lagi.
Perubahan ini dilakukan untuk disesuaikan dengan keadaan semasa ataupun majlis yang perlu dihadiri. Selain itu, ia juga boleh meniru potongan asing untuk kelihatan lebih cantik dan anggun. Kini terdapat juga variasi baju kurung dan ia dikenali sebagai Baju Kurung Moden. Walaupun baju kurung telah mengalami evolusi selaras dengan perubahan semasa dan citarasa pakaian. Namun, rekaannya masih sama. Ia tetap selesa dan manis pakai oleh gadis-gadis zaman sekarang dan menambahkan kesopanan gadis Timur dan keunggulan budaya Melayu.
HURAIAN SETIAP PAKAIAN
Pada zaman yang serba moden dan membangun ini, pelbagai jenis dan reka bentuk pakaian telah terhasil dengan begitu menarik dan elegan sesuai dengan keperluan si pemakainya. Namun dalam kepesatan industri tekstil di negara ini pakaian tradisional yang ’evergreen’ tidak diketepikan dan telah diadaptasikan dengan memasukkan elemen-elemen yang baru sesuai dengan citarasa moden. Pakaian tradisional tidak dilihat sebagai sesuatu yang ketinggalan zaman malah menunjukkan identiti sesuatu bangsa atau kaum. Di Malaysia kita mempunyai pelbagai kaum yang majoritinya terbahagi kepada 3 rumpun yang besar iaitu Melayu, Cina dan India. Setiap kaum ini mempunyai adat resam, budaya dan pakaian tradisi yang tersendiri. ’Tak lapuk dek hujan dan tak lekang dek panas’ menjadi simpulan bahasa yang sesuai dengan kegemilangan pakaian tradisional ini khususnya di Malaysia.
Pakaian Tradisional Melayu kaya dengan motif bunga, daun dan alam, seperti Baju Kurung Teluk Belanga dan Baju Kurung Johor yang menunjukkan keunikan tersendiri. Kesemua adat resam dan pemakaian pakaian tradisional ini terangkum dalam skop peradaban yang unik dan gemilang. Baju tradisional Melayu merujuk kepada baju tradisional orang Melayu, terutamanya baju Melayu dan baju kurung. Selain itu, ia juga termasuk baju kebaya, celana, kain sarung, samping dan selendang.
Pakaian kaum lelaki yang masih popular hingga kini ialah Baju Melayu manakala pakaian wanita yang masih popular termasuklah Baju Kurung,Baju Kebaya Panjang, Baju Kebaya Pendek, Baju Kurung Kedah dan Baju Pahang. Selain itu terdapat juga pakaian yang dianggap klasik seperti pakaian Puteri Perak, Cik Siti Wan Kembang, Baju Menora dan Baju Minangkabau
Oleh itu, adalah menjadi tanggungjawab kita untuk mengenalpasti identiti kita dan juga identiti bangsa lain supaya kita dapat mengekalkannya untuk manfaat generasi yang akan datang. Semoga kita dapat hidup dengan aman dan harmoni di dalam sebuah negara yang maju, seperti kata Perdana Menteri Malaysia iaitu ’’1 Malaysia’’.
BAJU MELAYU
Baju Melayu yang biasa di pakai di Malaysia dan negara serantau biasanya terbahagi kepada dua, iaitu baju Melayu potongan Teluk Belanga dan potongan Cekak Musang. Baju Melayu Teluk Belanga biasanya lebih terkenal di selatan Malaysia sementara potongan Cekak Musang di kawasan tengah dan utara Malaysia. Potongan tersebut merujuk kepada cara jahitan pada leher baju tersebut. Terdapat berbagai bentuk sulaman yang dipadankan seperti Mata Lalat, Tulang Belut dan sebagainya. Baju ini biasanya dipakai semasa menghadiri majlis-majlis perkahwinan, kenduri-kendara dan juga bagi menunaikan Sembahyang Jumaat. Selain itu ia juga amat sesuai dipakai pada Hari Raya dan juga majlis-majlis rasmi. Pemakai Baju Melayu kelihatan lebih berseri apabila ia mengenakan samping dan songket. Pada acara-acara biasa seperti kenduri-kendara dan Sembahyang Jumaat, ia dipakai bersama kain pelekat atau kain tenun sutera.
BAJU MELAYU TELUK BELANGA
Baju ini mula diperkenalkan di Teluk Belanga, Singapura dan tersebar luas sebagai ciri khas Johor khususnya pada abad ke-19. Ia juga dikatakan sejenis pakaian lelaki yang dikatakan telah direka oleh Sultan Abu Bakar pada tahun 1866 untuk meraikan perpindahan ibu negeri Johor dari Teluk Belanga di Singapura ke Johor Bahru. Walaubagaimanapun istilah ini akhirnya menjadi ciri khas masyarakat Melayu hingga disebut selengkapnya 'Baju Melayu'.
CIRI CIRI BAJU MELAYU TELUK BELANGA
Baju ini merupakan baju yang longgar dan selesa dipakai oleh golongan dewasa. Pada zaman pemerintahan Sultan Abu Bakar, baju ini telah dihasilkan dalam bentuk yang longgar dan agak labuh hingga ke tengah betis. Selain itu, ia mempunyai pesak yang kembang di kiri dan kanan badan. Penggunaan kekek gantung di bahagian ketiak dengan lengan baju yang longgar dan lebar anggaran sejengkal. Berdasarkan ciri-ciri baju ini ia mementingkan keselesaan si pemakainya. Baju Melayu dijahit dalam dua cara iaitu berpesak atau potongan moden atau dipanggil potongan Cina. Di mana lengan baju tersebut disambungkan kepada badan baju. Iaitu secara di sambung terus atau di jahitkan kebahagian lain yang dinamakan pesak dan kekek.
BAJU MELAYU CEKAK MUSANG
Istilah ini berhubung langsung dengan pola lingkaran leher baju, tengkuk 'cekak' tinggi atau leher tegak empang leher. Pengertian cekak musang merakamkan imej alami untuk leher baju yang bercekak tinggi berdiri (2.5cm) melingkari leher. Ukuran ditentukan oleh lingkaran bulat yang dibuat dengan ibu jari lain yang bertemu hujungnya. Baju ini mula dipakai di Johor ketika Pemerintahan Sultan Ibrahim Ibni Sultan Abu Bakar.
CIRI CIRI BAJU MELAYU CEKAK MUSANG
Baju Kurung Cekak Musang adalah sama dengan Baju Kurung Teluk Belanga kecuali pada bahagian lehernya. Leher baju kurung cekak musang ada kolar. Kolar tersebut hanya selebar satu jari dan kedudukannya menegak. Pada bahagian hadapan kolar ada bukaan panjang yang berkancing. Biasanya ada satu kancing pada kolar dan dua atau tiga lagi kancing pada bukaannya. Butang emas atau emas berbatu permata digunakan sebagai pengancingnya. Kancing yang paling terkenal ialah kancing emas yang dipanggil garam sebuku dan kancing berbatu permata yang dikenali sebagai kunang-kunang sekebun.
BAJU KURUNG
Baju kurung dianggap popular dan dipakai oleh lelaki dan perempuan. Perbezaannya terletak pada bahagian kocek iaitu lelaki mempunyai tiga kocek manakala perempuan mempunyai satu kocek serta perbezaan daripada segi pemakaian. Pengertian kurung secara tidak langsung telah membawa erti ‘mengurung atau menutup’ anggota tubuh. Cara ini menepati konsep pakaian cara Melayu setelah kedatangan Islam sehinggalah istilah ‘kurung’ diertikan sebagai baju yang selesa dan longgar, labuh atau panjang. Sehingga disebut dengan berbagai-bagai nama misalnya ‘baju kurung bernyawa’ walaupun mempunyai pelbagai nama namun baju kurung telah menampilkan ciri-ciri yang tersendiri. Baju ini biasanya dipakai semasa menghadiri majlis-majlis perkahwinan, kenduri-kendara, selain itu, ia juga amat sesuai dipakai pada Hari Raya dan juga majlis-majlis rasmi.
Baju kurung adalah berasal dari negeri Johor. Pakaian ini merupakan pakaian tradisional kaum wanita Melayu. Menurut sejarah kewujudan pakaian ini, baju kurung dikatakan wujud dua ratus tahun yang lampau. Baju kurung dikatakan hasil kreatif Sultan Abu Bakar iaitu sultan Johor pada tahun 1866. Selain itu, ada juga cerita yang menyatakan bahawa baju kurung telah wujud sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka lagi. Baju kurung dikenakan oleh wanita-wanita di Melaka pada ketika itu
Pada masa pemerintahan Sultan Abu Bakar, baju kurung adalah menjadi pakaian rasmi bagi wanita. Zaman pemerintahan Sultan Abu Bakar pada ketika itu dikatakan telah maju. Oleh sebab itu, pemakaian pakaian rasmi di istana dan pejabat-pejabat kerajaan diperkenalkan. Hal ini termasuklah acara-acara rasmi dan protokol di istana.
Pada masa kini, baju kurung ditambah dari segi perhiasannya bagi menambah keanggunannya. Kebanyakan baju kurung diperbuat daripada kain sutera yang halus dan lembut. Baju kurung masa kini ditambah dengan manic dan disulam dengan benang berwarna emas bagi perhiasan baju kurung tersebut. Selain itu, bebagai motif warna juga digunakan bagi membuat corak pada pakaian baju kurung.
Baju kurung kini dijadikan sebagai pakaian rasmi kerajaan Malaysia yang dipakai oleh kakitangan di jabatan-jabatan kerajaan dan juga kakitangan swasta. Baju kurung dijadikan sebagai pakaian kebangsaan di Malaysia. Semua etnik di Malaysia dilihat memakai baju kurung ini walaupun dimana sahaja berada.
BAJU KEBAYA
Baju kebaya biasanya dipakai oleh wanita Melayu dan Indonesia. Pakaian tradisional baju kebaya ini dikatakan berasal daripada kaum Cina yang datang ke Tanah Melayu suatu ketika dahulu. Lama kelamaan baju kebaya diterima oleh masyarakat tempatan di Kepulauan Melayu. Di pulau Jawa, baju kebaya adalah dipakai oleh golongan-golongan bangsawan dan kerabat-kerabat pemerintah. Seterusnya, baju kebaya kemudiannya dijadikan pakaian rasmi pada zaman penjajahan Belanda. Wanita-wanita Eropah memakai baju kebaya sehingga kini dan mengubahsuainya kepadafesyen mengikut peredaran masa.
Selain baju kebaya biasa, terdapat juga baju kebaya yang dikenali sebagai baju belah kebaya panjang. Baju belah kebaya panjang ini ada berasal dari Johor. Pada asalnya, masyarakat di Johor adalah mewarisi baju belah kebaya panjang ini daripada kerajaan Johor-Riau pada suatu ketika dahulu. Baju belah kebaya panjang adalah sama dengan baju kebaya biasa cuma terdapat perbezaan sedikit daripada ciri-cirinya.
Baju belah kebaya panjang adalah keseluruhannya menutupi anggota badan sehingga mencecah buku lali. Bahagian hadapan baju belah kebaya panjang adalah keseluruhannya menutupi anggota badan sehingga mencecah buku lali. Bahagian hadapan baju ini adalah terdedah dan ditutup dengan kerongsang. Pakaian ini juga dipakai dalam acara-acara rasmi ataupun dipakai pada majlis majlis keramaian.
KESIMPULAN
Pada umumnya, adat resam budaya yang kita bina sejak berabad lama perlu dikekalkan dan dipelihara untuk kesinambungan generasi akan datang. Masyarakat Melayu menitikberatkan keperibadian luhur dan murni, serta dibekalkan dengan pakaian tradisi untuk melindungi anggota badan. Justeru itu, perkara ini perlu diteruskan sebagai satu usaha memelihara pakaian tradisional masyarakat Melayu agar terus dikenali sejajar dengan perkembangan dunia fesyen tanah air.
Kepelbagaian kaum dan etnik di Malaysia telah menjadikan negara kita kaya dengan dengan pelbagai jenis pakaian mengikut kaum. Kepelbagaian ini telah menjadikan Malaysia sebuah negara yang unik. Namun, pengaruh pemakaian barat mula menghakis adat pakaian tradisional kita. Oleh itu, sebagai seorang rakyat Malaysia, kita bertanggungjawab penuh untuk mempertahankan keunikan adat pakaian di negara kita yang telah diwarisi sejak turun temurun lagi.
Sebenarnya, pakaian tradisional mempunyai makna tersirat positif yang ingin disampaikan oleh nenek moyang kita. Namun begitu, jajahan budaya barat telah mengancam tradisi-tradisi ini. Budaya melambangkan identiti sesebuah negara. Amalan budaya tradisional kita melambangkan sifat majmuk masyarakat kita. Budaya tradisional juga dapat memupuk perpaduan negara. Rakyat majmuk kita kaya dengan nilai tradisional yang murni. Rakyat kita tidak kira keturunan, agama dan amalan adat resam turut merayakan bersama-sama. Oleh sedemikian, generasi muda zaman ini haruslah sedar terhadap kepentingan budaya dan adat. Bagaikan kacang jangan lupakan kulit.
Walaupun persaingan dunia peragaan dan busana telah berkembang pesat, tetapi permintaan terhadap pakaian tradisional Melayu masih mendapat tempat di hati masyarakat kita. Ini bertepatan dengan peribahasa Melayu yang berbunyi ’Tak lekang dek panas dan Tak lapok dek hujan’. Semoga kegemilangan pakaian tradisional Melayu akan terus terpelihara dan berterusan dari satu generasi ke generasi akan datang.
